فوتبال و توسعه گردشگری ورزشی

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ محمد جهانشاهی کارشناس گردشگری و عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران در یادداشتی که آن را در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد؛ نوشت: گردشگری، صنعتی خدماتی و یکی از دستاوردهای بزرگ قرن جدید است که طی دهه‌های گذشته مراحل شکل گیری و بلوغ خود را طی کرده و امروز با داشتن سهمی ۹ درصدی از صادرات جهانی و سهم ۱۰ درصدی در کل اشتغال فعلی دنیا، جایگاه ویژه ای در سیاست‌های کلان اقتصادی و یکی از محورهای مهم توسعه برای بسیاری کشورها محسوب می‌شود و پیشران پرقدرت اقتصادی با دامنه و اثرگذاری وسیع بر بسیاری بخش‌های دیگر در تولید ناخالص داخلی کشورهاست.

صنعتی که بسترساز بازتعریف و افزایش ضریب تکاثر شاخص‌های دیگر حوزه هاست. یکی از این حوزه‌های مهم که ارتباط معناداری با توسعه گردشگری دارد ورزش است. گردشگری ورزشی بخشی از صنعت گردشگری که در بر گیرنده جا به جایی های انسانی است که به بهانه‌ای مرتبط با ورزش در مقاصدی جز محل زندگی فرد انجام می‌گیرد. از شرکت در یک رویداد ورزشی در قالب تیم ورزشی یا هوادار و تماشاچی تا بازدید از اماکن و فضاهای ورزشی.

هر ساله ده‌ها هزار رویداد بزرگ در سراسر جهان عاملی برای جا به جایی صدها میلیون علاقمند و فعال ورزشی در قالب سفر و در چارچوب گردشگری ورزشی هستند. از مگاایونت هایی مانند المپیک و جام جهانی فوتبال گرفته تا رقابت‌های جهانی و قاره‌ای، بین المللی و ملی در رشته‌های مختلف. در این بین فوتبال به عنوان محبوب ترین و فراگیرترین رشته ورزشی دنیا با جمعیتی نزدیک به ۲۵۰ میلیون ورزشکار و یک میلیون و ۴۰۰ هزار باشگاه و بیش از ۳۰۰ هزار ورزشگاه جایگاه ویژه ای را در دنیای امروز به خود اختصاص داده است رویدادهای این رشته ورزشی مثل باشگاه‌ها و ستارگانش جزو مشهورترین و نام آشناترین پدیده‌ها و اتفاقات دنیا هستند.

ورزشی که در بدبینانه ترین حالت عددی نزدیک به ۱۰ درصد از کل گردش مالی ورزش دنیا را به خود اختصاص می‌دهد و به دلیل فراگیر بودن، از دور افتاده‌ترین و فقیرترین کشورها تا کشورهای با اقتصاد قوی و بزرگ مردمان زیادی درگیر آن هستند.

در کشور ما نیز فوتبال با دامنه حداقل ۳۵ تا ۴۰ میلیون علاقمند برآورد می‌شود حداقل سه هزار میلیارد تومان گردش مالی را در بخش‌های مختلف حرفه‌ای و آماتوری به خود اختصاص می‌دهد. همین عوامل باعث شده عمده تمرکز فعالیت‌های اقتصادی در ورزش بر این رشته متمرکز باشد و دامنه آن تا سیاسیون هم کشیده شود.

کشش، ظرفیت و جذابیت‌های این رشته ورزشی می‌تواند یک عامل مؤثر در توسعه گردشگری به ویژه در شهرها و استان‌های صاحب فوتبال و باشگاه‌های حرفه‌ای باشد. لیگ‌های بزرگ فوتبال کشور بسترهای واجد ارزشی برای فرصت سازی در این زمینه هستند. رویدادهایی که با توجه به سطح آنها هر ساله صدها هزار جا به جایی در قالب سفرهای داخلی را در کشور رقم می‌زنند.

لیگ برتر فوتبال یا خلیج فارس بالاترین سطح رویدادهای حرفه فوتبال ایران است. جایی که ۴۸۰ بازی آن در طول یک فصل بالاترین خدمات را در شهرهای میزبان خریداری می‌کند. اقامت، پذیرایی و خورد و خوراک در کنار ترانسفر داخلی و خریدهای جانبی از جمله سوغات و صنایع دستی بازیکنان و کادر تیم‌ها، بخشی از اثرات مستقیم این لیگ بر جوامع میزبان و گردشگری شهرهای محل برگزاری رقابت‌ها است و اضافه کنیم حضور طرفداران تیم‌ها را که همواره بر اساس حساسیت رقابت‌ها، تیم مورد علاقه شأن را در استادیوم‌ها همراهی می‌کنند. بر اساس پروتکل‌ها و استانداردهای رقابت‌های حرفه‌ای، تیم میزبان نیز معمولاً ۲۴ ساعت قبل از رقابت در هتل اسکان پیدا می‌کند و خرید خدمات گردشگری انجام می‌پذیرد. این شرایط به ویژه در شهرهای کوچک‌تر اثر بیشتری بر توسعه گردشگری و تقویت زیرساخت‌های گردشگری دارد و علاوه بر این می‌تواند فرصتی باشد برای معرفی بیشتر ظرفیت‌ها و گسترش نام شهر میزبان و می‌تواند فرایند مقصد سازی را تسهیل کند.

به عنوان مثال در لیگ ۱۴۰۱ استان کرمان با سه تیم گل گوهر سیرجان، مس رفسنجان و مس کرمان به عنوان یکی از قطب‌های جدید فوتبال کشور به دنبال تثبیت جایگاه خود است. استانی که به لحاظ ظرفیت‌ها و منابع گردشگری نیز جزو قطب‌های گردشگری کشور محسوب می‌شود به ویژه از حیث داشتن میراث تاریخی و طبیعی که در فهرست آثار جهانی ثبت شده اند و یکی از استان‌های تاریخی کشور محسوب است که با داشتن ظرفیت‌های خاص از جمله کویر لوت و کلوت های شهداد، مسیر توسعه گردشگری خود را طی می‌کند. استانی که ۵ فرودگاه فعال دارد و حجم و تنوع سرمایه گذاری ها در گردشگری آن رو به افزایش است و اتفاقاً شهرهای کرمان، رفسنجان و سیرجان هم بخش قابل توجه‌ای از زیرساخت‌های گردشگری و ورزشی را در دل خود جای داده اند.

فرصت پخش زنده رقابت‌ها از تلویزیون و بازپخش‌های فراوان در سایر رسانه‌ها به ویژه مسابقه‌هایی که با تیم‌های پر طرفدار، مسابقه با تیم‌های مرتبط با بازارهای داخلی برای جذب گردشگر از شهرها و استان‌های هدف، حضور تیم‌های رقیب و طرفداران آنها در استان و شهرهای میزبان، بخشی از فرصت‌هایی است که رقابت‌های لیگ برتر برای گردشگری کشور در شهرهای صاحب تیم‌های لیگ برتری و در سطحی پایین‌تر برای لیگ یک و دو به همراه می‌آورد. فرصت‌هایی که باید مورد توجه بخش خصوصی گردشگری و از آن مهم‌تر دست اندرکاران و برنامه ریزان دولتی در سطح استان‌ها و شهرستان‌ها مورد نظر واقع شود.

تحلیل مان را کمی بیشتر پیش می بریم. در فصل پیش رو گردشگری استان کرمان به واسطه مسابقات سه تیم خود در لیگ برتر حداقل ۹۰ رقابت را میزبانی خواهد کرد که اگر متوسط هر تیم، برای ۳۰ نفر بازیکن و کادر خدمات لازم را خریداری کند حداقل ۲۷۰۰ نفر شب اقامت به اشغال هتل‌های چهار و پنج ستاره خود اضافه خواهد کرد که با اضافه شدن هواداران در بازی‌های حساس لیگ، این عدد بزرگ‌تر می‌شود و بر ضریب اشغال تخت و اتاق هتل‌های استان اثر می‌گذارد و به دلیل مستمر بودن نسبی این رقابت‌ها در طول سال، می‌تواند به عنوان عامل مهمی به ویژه در فصول کم رونق گردشگری، این صنعت را مورد حمایت قرار دهد. این شرایط در شهرهای دیگر از جمله اهواز، اراک، آبادان و مسجد سلیمان هم بر همین منوال اثرات خود را نشان می‌دهد و می‌توان شاهد نشت اقتصادی آن در بازار این شهرها بود و با فراهم شدن شرایط برگزاری مسابقات در مازندران، سهم فوتبال نیز در توسعه گردشگری این استان گردشگر پذیر به ویژه در بخش هتلداری تقویت می‌شود.

اگر چه تهران، اصفهان و تبریز به عنوان کلانشهرهای با زیر ساخت مناسب و تعداد قابل توجه گردشگر، نگاه کمتری را برای توسعه گردشگری به رقابت‌های فوتبالی داشته باشند اما نمی‌توان تصور کرد این شهرها بر قابلیت‌های این رشته ورزشی پرطرفدار چشم پوشی کنند چرا که مطالعات و بررسی‌های پژوهشی نشان از اثر گذاری رقابت‌های ورزشی بر توسعه فضایی و نیز بازاریابی گردشگری شهرهای میزبان دارد که در این شهرها نیز از این قاعده مستثنی نیستند.