برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب منجر به عدالت فرهنگی می‌شود/ شاهد جریان سالم‌تر اقتصادی در نمایشگاه مجازی کتاب خواهیم بود

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صبح امروز در آیین گشایش نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با بیان اینکه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به صورت مجازی منجر به عدالت فرهنگی می‌شود، گفت: عدالت فرهنگی را یک عدالت بشری می‌دانیم و حق انسان دانستن است و کتاب منبع درست دانستن است.

به گزارش ایلنا به نقل از مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدعباس صالحی با تاکید بر این مطلب افزود: امسال نمایشگاه مجازی کتاب تهران با دو ویژگی آغاز می‌شود. اولین ویژگی آن شرایط کرونایی است که جهان و ایران را در برگرفته و این ویژگی به طور طبع در فضای مختلف زندگی اجتماعی بشری و حوزه‌های مختلف از جمله اقتصادی و فرهنگی تاثیر گذاشته است. 

وی ادامه داد: عرصه نشر جهان و ایران نیز از جمله عرصه‌های متاثر از شرایط کرونایی است و در یک سال گذشته صنعت نشر هم آسیب‌هایی دیده و این آسیب‌ها ادامه دارد. 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: گرچه برآورد دقیقی از خسارت‌های این حوزه در دست نیست اما بر اساس نظرسنجی آماری پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتبطات که آذر ۹۹ آن را منتشر کرده ۶۰ درصد ناشران معتقدند حداقل ۴۰ درصد به بالا صنعت نشر در یک سال اخیر به دلیل شرایط کرونایی خسارت دیده است. 

وی ادامه داد: این شرایط منجر به تعطیلی و یا شرایط شبه تعطیل نمایشگاه کتاب و نمایشگاه‌های استانی در فضای خدمات شده است و تاثیر این شرایط بر صنعت نشر کشور کاملا محسوس و ملموس است. 

صالحی در عین حال گفت: با توجه به این شرایط می‌توان به برخی نکات هم در کنار خسارت‌های وارده به دلیل شرایط کرونایی اشاره کرد که در تکاپو بودن جامعه نشر به رغم شرایط سخت حاکم ناشی از کرونا از جمله این نکات است. 

وی ادامه داد: در نظرسنجی آذر ۹۹ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات حدود ۶۸ درصد از ناشران گفته‌اند که کتاب‌های چاپ اول در بازه زمانی شیوع کرونا داشته‌اند که ۲۴ درصد آن هم بیش از ۱۰ عنوان کتاب چاپ کرده اند. این آمار نشان می‌دهد که به رغم شرایط سختی که کرونا بر کشور و اقتصاد حاکم کرده ناشران به دلیل علاقه و شیفتگی خود نسبت به کتاب همچنان فعال و پویا هستند و به تولید اندیشه توجه دارند. 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: توجه به اوقات فراغت در این دوران هم دومین نکته مهم است. در نظرسنجی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با توجه به سه موج کرونایی این پرسش مطرح شده که در دوران کرونا و در اوقات فراغت چه کاری انجام می‌دهید. بر اساس این نظرسنجی مطالعه سهم قابل توجهی از این آمار را در دوران کرونا بویژه در دوران ابتدایی و قرنطینه ایام کرونا به خود اختصاص داده است. 

وی تصریح کرد: ۲۷ درصد مخاطبان این نظرسنجی به مطالعه در این ایام اشاره کرده‌اند و بر این اساس برای رفع اضطراب از کرونا سهم کتاب و کتابخوانی قابل توجه بوده است. به رغم صدمات کرونا کتاب سهم بیشتری در سبد فرهنگی در اوقات فراغت پیدا کرد. 

صالحی ادامه داد: در کنار این اتفاقات پاره‌ای از اتفاقات در یکسال گذشته به کمک آمده و نشان می‌دهد جریان حوزه فرهنگ مکتوب از سوی ناشران و مخاطبان مورد توجه بوده از جمله اینکه در سه مقطع برگزاری طرح‌های فصلانه خانه کتاب و ادبیات ایران در سال جاری یک میلیون و ۲۰۰ نسخه کتاب خریداری کرده است و ۵۰ میلیارد تومان خریداری کتاب صورت گرفته است. به رغم طوفان سهمگین کرونا، جریان فرهنگ مکتوب، تولید کتاب، کتابفروشی و مطالعه همچنان پویا و زنده است، بنابراین می‌توان به آینده نگریست و فضای خوبی را پیش‌بینی کرد. 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه به ویژگی دوم برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به صورت مجازی هم اشاره کرد و گفت: پیش‌تر فضای مجازی به کمک صنعت نشر و فرهنگ کتابخوانی آمده بود اما با شیوع کرونا سرعت بیشتری پیدا کرده است. براساس آمار و نظرسنجی‌ها تبلیغات و اطلاع‌رسانی کتاب از سوی ناشران در فضای مجازی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. بر اساس نظرسنجی آذر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، ۳/۶۹ جامعه آماری ناشران از فضای مجازی برای اطلاع‌رسانی و تبلیغات استفاده کرده است و این نشان می‌دهد که دیگر فضای اطلاع‌رسانی در حد متن نیست و می‌تواند در قالب پادکست و قصه و روایت و نقالی کتاب باشد و سنت نقالی هم می‌تواند به کمک حوزه کتاب بیاید. 

وی افزود: علاوه بر تبلیغ کتاب در فضای مجازی فروش کتاب در این فضا نیز توسعه پیدا کرده است. براساس نظرسنجی آذر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، ۵۰ درصد ناشرانی که مورد این پرسش قرار گرفته‌اند که برای فروش کتاب‌های خود از چه طریقی اقدام می‌کنند، در پاسخ گفته‌اند از فضای مجازی برای فروش کتاب استفاده می‌کنند. بنابراین اطلاع‌رسانی کتاب در فضای مجازی جدی‌تر شده است. تاثیر فضای مجازی که به کمک حوزه کتاب و کتابخوانی آمده است در این بخش هم مورد توجه است. 

صالحی ادامه داد: فضای سوم که در سال‌های اخیر وجود داشته و در دوران کرونایی شتاب یافته است توسعه کتاب‌های الکترونیکی است. البته کتاب‌های الکترونیکی مزاحم کتاب‌های کاغذی نیست بلکه مکمل آن است و روند رو به رشدی را از میزان تولید نشان می‌دهد. 

صالحی با اشاره به پیمایش پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در حوزه مصرف کالاهای فرهنگی گفت: در این پیمایش مشخص شد ۶/۴۶درصد مردم ایران کتاب می‌خوانند و از این تعداد ۲/۱۹ درصد کتاب الکترونیکی و از این تعداد هم ۲/۱۰ درصد بیش از کتاب کاغذی، کتاب الکترونیکی مطالعه می‌کنند. نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد ذائقه مصرف ایرانی‌ها در مطالعه تغییر کرده و و ذائقه جدیدی در بین مردم در حال شکل گیری است. 

وی به فرصت دیگر برگزاری مجازی کتاب تهران اشاره کرد و گفت: مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران به عنوان مجری برگزاری این نمایشگاه، صنف و معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کنار یکدیگر نمایشگاه مجازی را به عنوان فرصت چهارم بهره‌مندی از فضای مجازی ایجاد کرده‌اند که تجربه جدید محسوب می‌شود اما تجربه‌های جدید و ریسک‌کردن با توجه به فواید آن، موضوعی است که موسسه خانه‌کتاب و ادبیات ایران، جامعه نشر و معاونت امور فرهنگی فراهم کرده‌اند و این اتفاقی ارزشمند است. 

صالحی با اشاره به نواقص احتمالی نمایشگاه مجازی کتاب تهران بیان کرد: شاید نمایشگاه مجازی در جریان اجرا با نواقصی همراه باشد اما از آنجا که فضای مجازی از قابلیت‌های بالایی برخوردار است، تجربه و اتفاق تازه و برکات فراوان را شاهد خواهیم بود. 

وی به عدالت فرهنگی به عنوان یکی از دستاوردهای نمایشگاه مجازی کتاب اشاره و افزود: مقوله عدالت فرهنگی را نباید دست کم گرفت علاوه بر اینکه مخاطبان این نمایشگاه از شهرها و مناطق دورافتاده به کتاب، راحت‌تر دسترسی پیدا می‌کنند. باید به عدالت فرهنگی از بعد انسانی و همچنین دیپلماسی فرهنگی توجه داشته باشیم. 

صالحی در عین حال تاکید کرد: عدالت فرهنگی را عدالت بشری تلقی می‌کنیم. انسان حق دانستن دارد و کتاب منبع درست دانستن است. 

صالحی ادامه داد: یکی دیگر از تاثیرات برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به حوزه اقتصاد مربوط است. برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب تهران منجر به کاهش هزینه‌ها و کاهش تخلفات می‌شود. در فضای فیزیکی راحت نمی‌شد با تخلفات مواجهه داشت اما در فضای مجازی به علت قدرت کنترل این فضا این تخلفات کاهش می‌یابد. بنابراین نمایشگاه مجازی کتاب اقتصاد نشر را سالم‌تر می‌کند. 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در حوزه فرهنگ مکتوب اطلاعات و البته داده‌کاوی اطلاعات اندک است و یا انجام نمی‌شود، در حالی که جهان امروز جهان داده است و قدرتمندان براساس داده‌کاوی اطلاعات جریان برنامه‌ریزی را انجام می‌دهند که روشن‌تر و روان‌تر می‌شود. جهان امروز جهان پول نیست بلکه جهان داده است و قابلیت‌های فضای مجازی این قدرت را افزایش داده است. 

وی افزود: همه ویژگی‌های نمایشگاه مجازی کتاب به معنای این نیست که نمایشگاه فیزیکی برگزار نشود بلکه این تحلیل وجود دارد فرهنگ مکتوب بال جدید پیدا کرده و مکمل قالب‌های سنتی برگزاری نمایشگاه است. 

صالحی در پایان با قدردانی از دست اندرکاران برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران گفت: از اهالی رسانه در حوزه‌های صدا و سیما، مکتوب، فعالان فضای مجازی و… می‌خواهم تا در راستای بهتر دیده شدن این نمایشگاه و معرفی آن تلاش کنند، زیرا نمایشگاه کتاب تهران به شکل سنتی خود نیاز به این همه تبلیغ نداشت و همه ساعت‌ها کوک بود که در اردیبهشت برگزار می‌شود، ولی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به صورت مجازی نیاز به دیده شدن دارد و لازم است اصحاب رسانه در راستای ارتقای فرهنگ مکتوب در این زمینه همت داشته باشند. 

گفتنی است، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صبح امروز قبل از افتتاح رسمی، با حضور در مرکز تماس نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با مدیران و کارکنان این بخش گفت و گو و در جریان روند اقدامات این حوزه قرار گرفت.