راهکاری برای مقابله با کم تحرکی شهروندان

امروزه بیماری‌های غیرواگیر، عامل بیش از ۵۰ درصد موارد مرگ‌ومیر در جهان هستند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ این رقم به بیش از ۶۰ درصد برسد. از این رقم فقط ۲۰ درصد متعلق به کشورهای توسعه‌یافته بوده و ۸۰ درصد دیگر سهم کشورهای در حال توسعه اعلام‌شده است.

یکی از مهم‌ترین علل شیوع و افزایش بیماری‌های غیرواگیر کنونی، نبود فعالیت بدنی کافی در افراد است. فعالیت بدنی، به‌عنوان هرگونه حرکت بدن که از طریق ماهیچه‌ها تولید می‌شود و نیازمند مصرف انرژی است، تعریف می‌شود. فعالیت بدنی، رفتاری بسیار مهم و تغییرپذیر برای پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر است و نبود آن به میزان کافی، چهارمین ریسک مرگ‌ومیر جهانی معرفی شده است.

به گفته متخصصان، مطالعات زیادی نشان داده‌اند که کمبود فعالیت بدنی با ریسک چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی و بیماری‌های مزمن دیگر در ارتباط است در ایران نتایج تحقیقات بیانگر این امر است که حدود ۴۱ درصد افراد سنین ۱۵ تا ۶۴ سال کشور، فعالیت بدنی کافی ندارند که این رقم برای جامعه یک هشدار است. کم‌تحرکی حدود نیمی از جمعیت کشور، گسترش بیماری‌های غیرواگیر ازجمله بیماری‌های قلب و عروق، دیابت و فشارخون بالا را در جامعه سرعت بخشیده و زنگ خطر را در رابطه با این دسته از بیماری‌ها به صدا درآورده است.

بررسی‌های وضعیت تحرک فیزیکی در ایران نشان می‌دهد که از هر سه مرد ایرانی، یک نفر و از هر دو زن ایرانی یک نفر، پایین‌تر از حد لازم تحرک دارند و به عبارتی می‌توان گفت که نیمی از زنان کشور کم‌تحرک یا بی‌تحرک هستند. به همین دلیل، بایستی شرایطی را به وجود آورد تا آحاد جامعه توجه بیشتری را به این موضوع نشان دهند.

در این خصوص، محققانی از دانشگاه بوعلی سینای همدان، دانشگاه علوم پزشکی بقیه االله تهران و دانشگاه علوم پزشکی ایران دست به انجام مطالعه‌ای زده‌اند که در آن به بررسی فضای باز عمومی به‌عنوان عاملی برای حمایت از فعالیت فیزیکی و ارتقای سلامت شهروندان پرداخته شده است.

در این مطالعه مروری، محققان با استفاده از کلمات کلیدی مورد نظر خود به جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف ازجمله Web of Science و Science Direct پرداختند و مقالات و متون مورد نظر خود را استخراج کردند. علت انتخاب این پایگاه‌ها، اعتبار و جامعیت آن‌ها و دربرگرفتن تعداد بسیار زیادی از نشریات معتبر انگلیسی‌زبان در حوزه سلامت و مطالعات محیطی و نیز فراهم بودن امکان دسترسی به اکثر مقالات و کتب این پایگاه‌ها برای محققان بوده است.

بنا بر یافته‌های این پژوهش، فضاهای باز شهری می‌توانند محیط امنی برای فعالیت‌های مرتبط با ارتقای سلامت شهروندان باشند. بر این اساس، در کالبد این فضاها باید زیبایی‌شناسی و محیط‌های سبز شهری وجود داشته باشد تا شهروندان بتوانند با احساس امنیت و آرامش به فعالیت‌های تندرستی بپردازند. این محیط‌ها همچنین باید دردسترس بوده و عملکردی جذاب داشته باشند تا بتوانند محیطی برای اجتماع‌پذیری شهروندان باشند.

در این رابطه، محمدسعید ایزدی، استادیار گروه طراحی شهری دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی سینای همدان و همکارانش در این تحقیق می‌گویند: «در بعد کالبدی، زیبایی و تنوع بصری فضاها، نورپردازی آن‌ها، کیفیت هنرهای عمومی، عناصر سبز و طبیعی در محیط و پاکیزگی محیط و شاخص‌های آلودگی هوا از مهم‌ترین شاخص‌های استخراج‌شده بودند. در این رابطه، گرچه تفاوت‌هایی در نتایج پژوهش‌های مختلف وجود دارد ولی غالب آن‌ها وجود ارتباط مستقیم را تأیید کرده‌اند. امنیت، اجتماع‌پذیری و آسایش فضا نیز از کیفیات فضا در بعد معنایی بودند که به تأثیر آن‌ها بر فعالیت بدنی در فضاهای باز عمومی اشاره شده است».

این محققان که نتایج پژوهش خود را در فصل‌نامه علمی پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت به چاپ رسانده‌اند، می‌افزایند: «به‌طورکلی جمع‌بندی یافته‌های تحقیقات موردبررسی نشان می‌دهد که فضاهای باز عمومی و کیفیت آن‌ها، تأثیر بسزایی بر سلامت عمومی دارند. یکی از مزایای فضاهای باز عمومی، تأثیر آن‌ها بر تشویق شهروندان به فعالیت‌های بدنی تفریحی و انواع فعال سفر است. مشارکت در فعالیت بدنی در برابر عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی مانند فشارخون بالا و همچنین سایر بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع دو و چاقی را کاهش می‌دهد».

به اعتقاد مجریان این پژوهش، دغدغه کاهش سطوح فعالیت بدنی کلی که منجر به مسائل سلامت عمومی نظیر چاقی مفرط، دیابت نوع دو، سندروم متابولیکی و مرگ‌ومیر و نیز مشکلات سلامت روحی و ذهنی نظیر افسردگی می‌شود، امروزه یک دغدغه جهانی است. بنابراین بهبود مشارکت در فعالیت بدنی بسیار حائز اهمیت است، چراکه سبک زندگی فعال اثرات مثبت و مستقیمی بر سلامت عمومی دارد و این مهم، می‌تواند از طریق توجه ویژه به فضاهای باز عمومی به دست آید.