آیا آمار گرسنگان تا 2030 به صفر می‌رسد؟

بر مبنای آخرین گزارش‌های سازمان خواروبار جهانی (فائو) آمار گرسنگی در جهان رو به افزایش است. به نحوی که در سال 2017 بیش از 820 میلیون نفر گرسنه وجود داشته و به عبارتی از هر 9 نفر یک نفر گرسنه است و حدود 165میلیون کودک دچار وزن پایین نسبت به قدشان هستند و به نظر می‌رسد یکی از اهداف توسعه پایدار یعنی رساندن تعداد گرسنگان جهان به صفر در سال 2030 با چالش‌های جدی مواجه است.

بدون شک افزایش سرعت رشد جمعیت جهان، تغییر اقلیم، روند گرم شدن کره زمین، محدودیت منابع آبی، وابستگی شدید نظام‌های زراعی جدید به کاربرد گسترده کودها و آفت‌کش‌ها و به دنبال آن، آلودگی‌های زیست‌محیطی و همچنین تغییر کاربری زمین‌های زراعی و جنگل‌تراشی از جدی‌ترین چالش‌های فرا روی جوامع بشری در بخش کشاورزی به شمار می‌روند که پایداری نظام‌های زراعی و تأمین امنیت غذایی را به مخاطره می‌اندازد. موضوع مهم دیگر در این رابطه اسراف و دورریز مواد غذایی است.

*سالانه 35 میلیون تن غذا را دور می‌ریزیم

طبق گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد(FAO) سالانه 35 درصد از محصولات کشاورزی مصرفی اسراف می‌شود. درواقع با در نظر گرفتن سالانه 100 میلیون تن محصولات کشاورزی مصرفی در کشور، مردم ما 35 میلیون تن غذا دور می‌ریزند (30 درصد اسراف در گندم و نان، 25 تا 30 درصد اسراف در میوه و سبزی، 10 درصد اسراف در مصرف برنج، 15 درصد اسراف روغن). از این رو، حدود 690 میلیون دلار اسراف در مصرف گندم و نان، حدود 140 میلیون دلار اسراف در مصرف برنج و حدود 205 میلیون دلار اسراف در مصرف روغن در کشور در حال رخ دادن است که جمعاً حدود یک میلیارد دلار اتلاف و اسراف تنها در سه محصول گندم، برنج و روغن در کشور داریم که این رقم حدود 3800 میلیارد تومان است که می‌توان با این مبلغ وام ازدواج ده میلیونی برای 380 هزار جوان در کشور فراهم کرد.

*روند کاهشی واردات گندم در ایران

با این تفاسیر به نظر می‌رسد ما نیازمند عزم جدی در زمینه مدیریت مصرف و تلاش برای فرهنگ‌سازی در این عرصه هستیم که این فرهنگ باید در زمینه‌های فردی، اجتماعی و سازمانی آموزش داده شده و نهادینه شود.

موضوع مهم دیگر که در بند 9 سیاست‌های اصلاح الگوی مصرف به آن تأکید شده است بحث مصرف نان و ذخیره استراتژیک گندم است که خوشبختانه در سال‌های اخیر روند قابل قبولی را طی کرده است، به نحوی که طبق آمار فائو پنج سال است ایران روند کاهشی واردات گندم را داشته و میزان تولید گندم در کشور از سال 2015 تا 2016 ، نزدیک به 9 درصد افزایش یافته که یک استثنا در آسیا محسوب می‌شود و انتظار می‌رود سال 2018 سال خودکفایی گندم در ایران باشد.

*ابهام در عوارض استفاده از تراریخته‌ها

موضوع دیگری که در ارتباط با روز جهانی غذا باید به آن اشاره کرد، بحث محصولات تراریخته است که مخالفان و موافقانی دارد . گیاه تراریخته به گیاهی گفته می‌شود که ساختار ژنتیکی آن از طریق مهندسی ژنتیک تغییر یافته باشد. این تغییر معمولاً جهت بهبود مقاومت گیاه به برخی آفات یا بیماری‌ها و برای بهبود عملکرد و بهره‌وری آن صورت می‌گیرد. محصولات تراریخته در سال‌های 1996 تاکنون نقش بسیار مهمی در ایجاد امنیت غذایی و تولید پایدار داشته‌اند، اما همان‌طور که گفته شد ابهاماتی در پشت پرده آنها وجود دارد.

به هر حال نزدیک به سه دهه است که تراریخته‌ها در 28 کشور جهان کشت می‌شوند، اما هنوز با ابهامات زیست‌محیطی و امنیتی مواجه هستند که پاسخ آشکاری به آنها داده نشده است. بعضی از کشورهای جهان مانند روسیه به‌طور کامل با هرگونه کشت و یا واردات تراریخته‌ها حتی برای دام مخالف هستند و بعضی دیگر همچون آلمان و فرانسه اجازه کشت این گیاهان را نمی‌دهند، اما ورود علوفه خشک و غذای دام تهیه شده از تراریخته ها را آزاد اعلام کرده‌اند.

آنچه مشخص است وجود ابهام بسیار در مورد مصرف تراریخته‌ها و تأثیرات آن بر سلامت مردم است. شرکت‌های تولیدی مواد تراریخته اجازه انجام تحقیقات علمی در این زمینه را نمی‌دهند و نتایج تحقیقات خود را نیز محرمانه می‌دانند. آنها خود را منادیان فقرزدایی و رفع گرسنگی در جهان عنوان می‌کنند، اما پرواضح است که بسیاری از فقرا توان خرید هیچ محصولی اعم از تراریخته و یا انواع دیگر را ندارند.

طبق پروتکل جهانی کارتاهینا که در سال 2000 در مونترال کانادا تصویب شد و ایران نیز عضو آن است از نظر ایمنی زیستی کشت تراریخته‌ها نباید عجولانه و نسنجیده باشد. از همین رو، تولید و مصرف تراریخته‌ها نیازمند سازوکار دقیقی است.

ایرنا